Những hôn gần đây, nhà nước cho người đi đến từng nhà, từng dãy trọ để kiểm tra nhân khẩu. Nhìn bề ngoài cứ cho là cưỡng ép, trên thực tế kể cả những nước văn minh nhất cũng phải cho điều tra dân số.
Phóng viên Đỗ Thị Thư, tên đúng hơn là Đỗ Anh Thư, dạy đời cộng đồng rằng không kiện khi con bị đâm hay bị cưỡng hiếp. Vừa qua đã lộ tin chị là một nhân viên của ngành an ninh chứ không phải là nhà báo thuần thành.
Hò giã gạo, một loại hình dân ca, một biểu hiện văn hoá dân gian phổ biến ở nhiều địa phương trong nước. Sở dĩ có tên gọi hò giã gạo vì điệu hò này sản sinh từ nhịp điệu lao động giã gạo và quan hệ hình thức của công việc này. Hò giã gạo có thể ra đời khá lâu, muộn nhất là vào thời văn hoá Đông Sơn mà dấu vết là hình người chèo thuyền, giã gạo, thổi kèn được khắc hoạ trên mặt trống đồng.
Hò giã gạo miền Trung, đặc biệt ở Huế đã hình thành nhiều thế kỉ và có thể phát triển vào đầu thế kỉ XX cho nên có tính ổn định và phổ biến về làn điệu, thể thức diễn xướng và kết cấu. Vì vậy, ngoại trừ một số trường hợp trình diễn sân khấu có tính tổ chức, hầu hết hò giã gạo diễn ra trong lao động và thực tiễn đời sống xã hội cho nên rất tự do, phóng khoáng. Trước hết, về thời điểm tuy thường hò giã gạo lúc về đêm, nhưng không quy định về giờ, ngày, tháng như các loại hình nghệ thuật sân khấu hoặc như hát quan họ, thường là bạn hò hẹn hò nhau trong những dịp trăng sáng ở làng quê. Về địa điểm cũng vậy, có thể trong nhà, ngoài cươi (sân), nơi sân đình, ở góc chợ… Hò giã gạo là một loại hình văn nghệ không chuyên nên không có ông bầu hay đạo diễn mà diễn viên là những nông phu, nông phụ, trai gái trong làng, ngoài làng tự nguyện làm thành viên cối hò lúc giã gạo cũng như lúc rảnh rỗi nghỉ ngơi. Đó là những người có năng khiếu văn nghệ, có giọng hò, câu hát, có tài ứng đối điêu luyện mà trong mỗi làng, mỗi xã chỉ có chừng năm, ba người. Họ trở thành danh ca dân gian không thông qua trường lớp mà do trường đời đào tạo. Khán thính giả là những người cùng lao động, những người trong xóm, trong làng tụ tập xung quanh cối hò ở dưới mái hiên, nơi bờ dậu, cạnh hàng cau, khóm chuối và xa hơn nữa là dưới luỹ tre làng.
Riêng tại làng Thế Chí Tây, theo lời kể của bà nội tôi (Bà sinh 1902 lớn lên thời Pháp Thuộc) lúc bà 14 – 15 tuổi đã đi coi người ta tổ chức hò giã gạo, sau này lớn lên bà thường xuyên tham gia. Bà kể:
“Lúc nớ các nhà giàu làng mình mới có điều kiện tổ chức hò, họ nhắn lời mời trai gái các làng đến hò, thường lúc những đêm trăng 13, 14,15, 16 âl gia chủ chuẩn bị lúa, cối, nấu nước chè và cháo hoặc chè cho bạn hò ăn bữa khuya. Mỗi đợt hò giã được khoảng từ 20 – 30 thúng lúa(1 thúng = 15kg) gạo đã giã đủ nuôi thợ ở tháng trong nhà làm ruộng từ 40 đến 50 mẫu, gạo ăn hết cũng giáp mùa trăng tháng sau lại hò giã gạo tiếp”
Thông thường, mỗi buổi hò có 4 cối: Chủ nhà (người làng) 2 cối, khách mời 2 cối; mỗi cối giã 4 chày(2 nam, 2 nữ) vị chi 16 người tham gia hò( chủ và khách đều 4 nam + 4 nữ)
Về thứ tự đối: Nếu đặt A là cối chủ; B: cối khách, thì:
Nam A1 đối Nữ B1
Nam A2 đối Nữ B2
Nam A3 đối Nữ B3
Nam A4 đối Nữ B4
Nam B1 đối Nữ A1
Nam B2 đối Nữ A2
Nam B3 đối Nữ A3
Nam B4 đối Nữ A4
Trong khoảng thời gian 4 lượt đối đáp thì đến lượt mình, vừa hò vừa nghĩ đối đáp gọi là “hò kiến” (sáng tạo chuyện hò), mỗi bên cũng có một vài quân sư nghĩ chuyện hò để nhắc cho phe mình.
Về âm nhạc, hò giã gạo thuộc loại hình diễn xướng, thang âm ngũ cung, nhịp khoan thai đều đặn theo nhịp chày giã gạo. Khi người hò xướng xong, sau mỗi hơi có tốp xô “hờ hơ hớ hơ hờ” mục đích để người hò nghỉ lấy hơi cũng như “kiến” tiếp câu hò tiếp theo.
Một cuộc hò có 3 phần:
1/Vào đầu buổi hò, chủ và khách chào nhau gọi là “Hò chào” bằng các câu hò được chuyển thể từ ca dao hoặc thơ lục bát, chẳng hạn:
“Chào bên nam mất lòng bên nữ, chào người quân tử thì lỗi bạn gái thuyền quyên (hờ hơ…..), cho tui xin chào chung một tiếng kẻo chào riêng (ơ lại) khó chào” (hờ hơ…)
“Tết đến xuân sang mai vàng đua nở, cho tôi mở lời chào tất cả con với bà con”
“Mở lời chào, tui xin chào làng, chào xóm, chào họ, chào hàng. Tui đây là khách qua đàng, Thấy kiểng vui vào nhỡi, không dám luận bàn văn chương”
“Mở lời chào, tui xin chào nam, chào bắc chưa chắc chào ai. Chào người ngang vế ngang vai. Chào người quân tử, chào gái thuyền quyên trong buổi hò” ( sau một hơi hò thì tất cả đều xô ” hờ hơ ….”
2/ Vào cuộc hò, nếu phân loại theo thể loại có:
– Hò đối đáp ân tình: Nam nữ đối đáp trong mối quan hệ tình cảm, lời yêu thương chừng mực, chẳng hạn:
Nam: Núi Ngự Bình trước tròn sau méo
Sông An Cựu nắng đục mưa trong
Bởi vì thầy với mẹ lánh đục tìm trong
Nên chi duyên chàng nợ thiếp long đong mãi hoài.
Nữ: Chim trong lồng còn thương cây nhớ cội
Người xa người tội lắm người ơi!
Nỏ thà không chộ (thấy) thì thôi
Chộ rồi đôi đứa đôi nơi (ơ lại) răng đành?
Nam: Cầu Trường Tiền mười hai vài sáu nhịp. Anh qua không kịp tội lắm em ơi. Mấy lâu ni chịu tiếng mang lời. Dẫu xa nhau ngàn dặm, dạ vẫn bồi hồi nhớ thương.
Nam: Tai anh nghe thầy mẹ bán gả em đi
Cũng bằng đưa dao vô cắt ruột anh thì em ơi
Nữ: Ví dầu thầy mẹ nhận lễ một trăm mâm. Em cũng xin trả lại để kết nghĩa tri âm với chàng.
– Hò đâm bắt: Nam nữ hò đối đáp trong quan hệ tương khắc như khiêu khích, trêu chọc, châm biếm nhau, có khi cãi nhau, chẳng hạn:
Nam: Thấy em anh cũng muốn ghẹo chút kẻo buồn, vợ anh trên nguồn (núi) chói nước bóng trăng
Nữ: Em đây cũng nghe nói vợ anh trên nguồn “chói nước bóng trăng” sâu xà cam ăn mũi lòi răng ra ngoài (sức môi)
Nam: Cần trúc ống trắc chỉ nọ tơ tàu, anh đây muốn câu con cá thu biển, cá mại bàu nỏ thiếu chi
Nữ: Cần trúc, ống trắc, lưỡi câu sắt, chỉ Tàu không câu đặng Huống chi anh cần tre, chỉ vải chờ hoài cho uổng công?
Nam: Cần trúc, ống trắc, lưỡi câu sắt, chỉ nọ tơ Tàu người ta câu không đặng riêng anh đây cần tre chỉ vải móc mồi tôm bạc câu cá nọ tràu bông, duyên anh câu chưa đặng bởi vì hang khơi….
Đôi khi đối đáp chuyển hướng từ hò đâm bắt qua hò ân tình, chẳng hạn sau đây là môt cặp đối đáp giữa o Dài (người biển Phường Tri) và một trai làng Thế Chí Tây theo lời kể bà nội mà tôi không nhớ tên:
+Đâm bắt:
Nam: một tui xa o Dài, hai tui xa o Dài kẻo tui ra ngoài biển ba con bọ chét cắn hoài nơi lưng!
Nữ: Bởi vì anh ham ăn cá ngọt anh lọt tọt anh ra chơ ba con bọ chét cắn mà trối (kêu) với ai?
+Ân tình:
Nam: Em ra thưa thầy với mẹ em vô lập vườn làm trưa làm ruộng, em ở chi chốn xang trường cát lượn sóng xao!
Nữ: Anh vô thưa thầy mẹ anh ra tập đi ghe ra dạ, anh ra ngoài biển một thỉ (lát) cá thì sương (gánh) vô.
Về nội dung thường xoay quay chủ đề trai gái, dùng các điển tích xưa để dẫn hoặc “kiến” theo ngữ cảnh của cuộc hò.
Bà nội tôi kể nhiều hôm người hò mắc nợ câu đối đáp chưa trả, về nhà ức không ăn cơm được, phải nghĩ hoặc nhờ quân sư chỉ cho để hôm sau hò để trả!
3/ Kết thúc buổi hò: Cuối buổi hò, người ta hò chào giã từ bạn, hẹn buổi hò tiếp theo. Có nhiều cuộc hò say nhau nên kéo dài đến 2 – 3 giờ sáng mới ra về, hết gạo người hò còn bỏ trấu vào để giã!
Hò giã gạo được tiếp nối cho đến thời kỳ Việt Nam Cộng Hòa vẫn còn lưu truyền trong dân gian một vài địa phương sau này mai một dần …. Đến năm 1993, Quần thể di tích cố đô Huế được UNESCO công nhận là di sản thế giới, sau đó các loại hình ca Huế phát triển để phục vụ khách, lúc bấy giờ loại hình Hò giã gạo mới được phục dựng để biểu diễn trên sân khấu,. Ngoài việc phục dựng để biểu diễn trên sân khấu, hiện chưa nghe nói ở làng quê nào còn lưu truyền hò giả gạo trong sinh hoạt văn nghệ dân gian?
Ngoài điệu hò giã gạo, ở Thừa Thiên Huế người ta còn hò mái nhì, mái đẩy, hò hụi. Trong những điệu hò vừa kể thì hò mái nhì phổ biến hơn cả. Người ta hò trong những lúc đi dò dọc vô Huế, ra Quảng Trị, đi cấy ruộng, đi ghe ra đánh cá ở biển, ở phá Tam Giang …..
Những điệu hò ngày nay đã vắng trong sinh hoạt dân gian, đáng tiếc thay!
Dương Minh Tuyền ( xăm trổ, bên trái) trao số tiền cho bố cô gái bị bạn học đánh hội đồng.
Dương Minh Tuyền thay mặt các anh em “ngoài xã hội” đất cảng Hải Phòng kịp thời đến hỏi thăm, động viên và trao 30.000.000 đồng cho em H.Y, nạn nhân bị nhóm bạn cùng lớp hành hung tại Trường Trung học cơ sở Phù Ủng, huyện Ân Thi, Hưng Yên. Đồng thời không quên đến tận nhà “hỏi thăm” 5 bạn học sịn tham gia đánh bạn H.Y.
Qua việc làm đó, anh em “ngoài xã hội” được ngưỡng mộ và tung hô là chuyện hết sức đương nhiên.
Thanh niên cả xóm tranh nhau chụp hình với Dương Minh Tuyền để đăng lên Facebook
Nhưng luật pháp ở đâu, bộ máy cầm quyền ở đâu, cả hệ thống chính trị gồm đảng ủy, đoàn thanh niên, đội thiếu niên tiền phong, công đoàn, hội phụ nữ… đi chơi ở đâu khi cô bé hiền lành bị đánh đập ròng rã thừa sống thiếu chết suốt trong một thời gian dài?
Thú thật sống qua gần 70 năm dưới hai chế độ, lần đầu tiên tui được thấy hình ảnh của anh em ngoài xã hội, đặc biệt là hình ảnh đang được tung hô và ngưỡng mộ.
Tự dưng tui cũng muốn đi làm xã hội đen, chứ đừng nói các cháu thiếu nhi học sinh … ôi thời đại gì đây.
Nhà báo Huỳnh Ngọc Chênh.
Tin mới cập nhật: 30 triệu của những nhà hảo tâm, cộng với 5 triệu của riêng Dương Minh Tuyền, số tiền tổng cộng đã là trên 35 triệu. Trân trọng thông báo.
Lời bình của Nghiệp đoàn báo chí Việt Nam: Dương Minh Tuyền tuy học hành ít, nhưng đã nhận thức được rằng anh ta cần phải bảo vệ những người yếu thế trong xã hội. Về điểm này, ối kẻ đầy rẫy học hàm, học vị nhưng không bằng Dương Minh Tuyền. Bài viết không có ý hướng thanh thiếu niên đi vào con đường giang hồ, nhưng biểu dương tình người trong xã hội.
Đăng lần đầu 02h56 ngày 01/04/2019- Cập nhật mới nhất 18h50 ngày 01/04/2019
Giáo sư Chu Hảo, Giám đốc Nhà xuất bản Tri Thức. RFA edited
Nhà báo Phạm Đoan Trang nói: Quan sát “sinh hoạt trên mạng” của giới tinh hoa, có cảm giác như bây giờ kiểu viết uốn éo, bóng gió để “ai muốn hiểu thế nào thì hiểu”, thêm chút bỡn cợt (hài hước nhạt) lại có vẻ được khá đông trí thức Việt ưa dùng. Ai không uốn éo, bóng gió mà lại viết huỵch toẹt thì sẽ được/bị đánh giá là: 1. Cực đoan; 2. Nông cạn, không sâu sắc, chưa phải trí thức, càng không phải tinh hoa.
25/03/2019 Parris, Cộng đồng người Tây Tạng biểu tình phản đối chuyến viếng thăm ông Tập Cận Bình. Những hình ảnh do cộng tác viên Albert Lâm Khanh của Nghiệp đoàn báo chí Việt Nam gửi về từ Pháp quốc.
