Bộ máy nhà nước của thể chế chính trị nào cũng tự xưng là “chính quyền”, vậy thế nào gọi là “chính quyền”?

Tiếp tục đọc “Chính quyền, tà quyền.” →

Tiến sĩ Phạm Đình Bá

Sau khi bắt đầu cải cách kinh tế theo định hướng thị trường từ năm 1978 trở đi, cấu trúc của nền kinh tế và xã hội Trung Quốc bắt đầu thay đổi (1). Ý tưởng về bầu cử làng với đặc tính cạnh tranh dân chủ đã bắt nguồn mạnh mẽ. Đến năm 2006, tất cả các tỉnh ở Trung Quốc đã tổ chức ít nhất một vòng bầu cử làng, với một số tỉnh như Phúc Kiến đã trải qua vòng bầu cử thứ sáu. Nhiều cuộc điều tra cho thấy rằng các nhà lãnh đạo làng mới được bầu là trẻ hơn, có nhiều doanh nhân và có trình độ học vấn cao hơn so với người tiền nhiệm của họ.

Mặc dù các cuộc bầu cử nầy đã mang lại sự ổn định cho quản trị nông thôn, nhưng làn sóng phản đối nông thôn liên tục xung quanh các vấn đề như cướp đất từ dân bởi cán bộ, cán bộ đứng ra ngang nhiên bán đất công cho doanh nghiệp mà họ tự chọn, cán bộ và doanh nghiệp tạo ra ô nhiễm lan tràn trên ruộng đồng, và gia tăng tham nhũng ngày càng nhiều cho thấy tình hình ở một số vùng nông thôn vẫn còn khá mong manh. Hơn nữa, thử nghiệm hạn chế với các cuộc bầu cử ở cấp cao hơn cho thấy quá trình cải cách chính trị vẫn được kiểm soát chặt chẽ bởi các nhà lãnh đạo Trung ương Đảng. 

Đối với một số nhà nghiên cứu và quan sát bên ngoài, nội dung và mục đích dân chủ của các cuộc bầu cử làng vẫn còn rất đáng ngờ bởi vì cởi mở thực sự không chắc đã xảy ra. Tuy nhiên, cũng có thể lập luận rằng mặc dù có những biến dạng và yếu kém của quá trình bầu cử, các cuộc bầu cử đã góp phần vào sự phát triển của ý thức dân chủ trong dân làng, dẫn đến kỳ vọng về trách nhiệm và quyền lựa chọn lãnh đạo.

Các cuộc bầu cử làng cạnh tranh ở Trung Quốc đã thu hút sự chú ý đáng kể từ các nhà nghiên cứu ở Trung Quốc và nước ngoài. Đối với một số người, đây là dấu hiệu của mở cửa cho nền dân chủ lớn hơn ở Trung Quốc. Ngay cả khi ý tưởng về cạnh tranh không lan tỏa lên các cấp khác trong hệ thống độc tài độc đảng, việc thực hành bầu cử làng với dân có quyền lựa chọn có hai hiệu lực trái ngược. Về phía dân, họ thiên vị về lật ngược lãnh đạo ngu dốt và những lãnh đạo mà đảng bảo gì nghe nấy, tự do lựa chọn, tự do ứng cử và bầu cử. Các ý tưởng dân chủ thực sự đã bắt đầu bắt nguồn ở cấp làng. Về phía cán bộ, đây là ác mộng không lường được mà theo họ, chắc chắn sẽ làm mất đi quyền lực, lợi nhuận từ bộ máy công quyền để cán bộ có thể làm giàu cho gia đình và tùy tùng của họ. Cán bộ sợ rằng bầu cử làng là bước đầu của họa diệt vong của họ.

Sau khi Tập Cận Bình trở thành Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Trung Quốc năm 2012, và Chủ tịch năm 2013, không gian vận động nhân quyền và cải cách chính trị bị thu hẹp khi chính phủ và đảng kiểm soát chặt chẽ hơn về nhà nước, quản trị, thực thi pháp luật và tư pháp (2).

Cuộc bầu cử Hội đồng quận ở Hồng Kông được tổ chức vào tháng 11 năm 2019 cho tất cả 18 Hội đồng quận của Hồng Kông, cuộc bầu cử thứ sáu như vậy kể từ khi bàn giao năm 1997 (3). Có 452 ghế từ tất cả các khu vực bầu cử trực tiếp, trong tổng số 479 ghế. Gần ba triệu người đã bỏ phiếu, tương đương với 71% số cử tri đã đăng ký, tỷ lệ cử tri kỷ lục trong lịch sử bầu cử của Hồng Kông. Cuộc bầu cử được xem rộng rãi như một cuộc trưng cầu dân ý trên thực tế về các cuộc biểu tình ủng hộ dân chủ diễn ra từ tháng 6 năm 2019. Các nhóm ủng hộ dân chủ đã giành được chiến thắng lớn nhất trong lịch sử bầu cử ở Hồng Kông, giành quyền kiểm soát 17 trong số 18 Hội đồng quận và tăng gấp ba số ghế của họ từ khoảng 124 đến khoảng 388.

Theo các bài nghiên cứu, kết quả là rất chắc chắn khi các cuộc bầu cử dân chủ thực sự xảy ra ở Trung Quốc. Trên quan điểm của người dân, họ có thể có thái độ với tham nhũng và suy thoái theo thời gian của đạo đức cá nhân và pháp quyền trong xã hội. Bởi vì dân quan tâm rất lớn đến đời sống hằng ngày, dân có thể sẽ lựa chọn một thế hệ lãnh đạo mới để mang lại chính quyền trong sạch, pháp trị trong thực tiễn, tất cả mọi người đều có công việc làm tốt nếu họ muốn tìm việc làm, tạo điều kiện sống tốt cho mọi người và quan trọng nhất là thực hành việc bảo vệ các quyền con người cơ bản.

Tiến sĩ Phạm Đình Bá- đại học Toronto, Canada gửi về cho Nghiệp đoàn báo chí Việt Nam.

Tham khảo:

Số 1. Jude Howell. Village elections in china: recent prospects, new challenges. 2007. https://journals.openedition.org/etudesrurales/8487#tocto1n1 

Số 2. United States Congressional-executive commission on china annual report 2019. 

Số 3. 2019 Hong Kong local elections. https://en.wikipedia.org/wiki/2019_Hong_Kong_local_elections